Bộ Tài chính cho hay, trong 7 tháng năm 2012, Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam tiêu thụ được 21,8 triệu tấn (tiêu thụ trong nước là 14,6 triệu tấn, xuất khẩu 7,2 triệu tấn), bằng 47,9% kế hoạch năm. Tồn kho tính đến ngày 31-7-2012 là trên 9 triệu tấn.

Nguyên nhân chủ yếu là do lượng than tiêu thụ trong nước giảm mạnh (do tăng trưởng kinh tế chậm); giá than xuất khẩu giảm (do suy giảm kinh tế toàn cầu). Tập đoàn Than và Khoáng sản Việt Nam đã tiết giảm chi phí nhưng do giá xuất khẩu giảm nên với mức thuế xuất khẩu 20% thì giá thành than xuất khẩu cao hơn giá bán dẫn đến Tập đoàn không xuất khẩu được.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu suy giảm các nước có sản lượng sản xuất than lớn trên thế giới cũng đã có chính sách giảm thuế nhằm tăng lượng xuất khẩu than như Indonesia, Australia (sản xuất khoảng 340 triệu tấn/năm, xuất khẩu khoảng 280 triệu tấn/năm) thuế xuất khẩu là 0%; Trung Quốc (sản xuất trên 3 tỷ tấn/năm, vừa xuất khẩu và nhập khẩu than hàng trăm triệu tấn/năm) thuế xuất khẩu là 10%; Mông Cổ thuế suất thuế xuất khẩu than tối đa không quá 7%;  Nga thuế xuất khẩu 5%.

Theo dự báo, thời gian tới, giá than thế giới tiếp tục có xu hướng giảm do kinh tế thế giới chưa phục hồi, cung về than vượt cầu, nếu duy trì mức thuế suất thuế xuất khẩu than là 20% thì Tập đoàn sẽ không thể xuất khẩu được than.

Trên cơ sở tính toán về lợi ích của việc giảm thuế XK than tương ứng với giá bán trong 4 tháng cuối năm 2012, Bộ Tài chính thấy rằng nếu giảm mức thuế XK xuống10%, Tập đoàn Than và khoáng sản Việt Nam sẽ XK được với sản lượng dự kiến là 6,5 triệu tấn.

Việc điều chỉnh giảm thuế XK sẽ giúp Tập đoàn không phải tạm ngừng sản xuất, giải quyết được việc làm cho người lao động, không gây ảnh hưởng đến đời sống và an toàn xã hội của công nhân ngành Than và khoảng 11 vạn người dân vùng mỏ; thu NSNN cũng sẽ tăng do lượng than tồn kho sẽ XK được, tài chính của Tập đoàn được cân đối để thực hiện việc đầu tư sản xuất than theo kế hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

Khi thị trường phục hồi và giá than thế giới tăng thì điều chỉnh tăng thuế XK than cho phù hợp.