TỔNG QUAN

Những thông tin cơ bản

Tổng quan

*Thể chế nhà nư­ớc- Theo thể chế Cộng hòa hỗn hợp, chế độ một viện (từ năm 1910).

Hiến pháp hiện hành ban hành ngày 25 tháng Tư­ năm 1976 và sửa đổi nhiều lần (1982, 1989, 1992) và lần gần đây nhất là năm 1997. Có 18 quận và 2 vùng tự trị là các đơn vị hành chính trực thuộc Trung ương. Tổng thống đư­ợc bầu bằng tuyển cử phổ thông đầu phiếu, nhiệm kỳ 5 năm (đư­ợc hai nhiệm kỳ). Quốc hội gồm 230 thành viên đ­ợc bầu trực tiếp nhiệm kỳ 4 năm. Tổng thống bổ nhiệm Thủ t­ướng. Thủ t­ướng bổ nhiệm các thành viên Nội các, chịu trách nhiệm tr­ước Quốc hội. Hai nhóm đảo Ma-đê-i-ra và A-dô-rét là các vùng tự trị.

Theo Hiến pháp quy định Đảng hoặc Liên minh chính trị nào chiếm đa số trong Quốc hội sẽ có quyền đứng ra thành lập Chính phủ.

* Địa lý: Nằm ở Tây âu. Cao nguyên phía bắc sông Ta-gút của Bồ Đào Nha nằm sau đồng bằng ven biển. Tại trung tâm cao nguyên này là dãy núi chính trong lục địa Sê-ra-đa ét-trê-la, cao 1993 m. Cao nguyên lớn ở đông bắc là phần nối tiếp của dãy núi Mê-se-ta của Tây Ban Nha. Phía nam sông Ta-gút là một miền đất thấp. Nhóm đảo Ma- đê-i-ra (rộng 794km²) và A-dô-rét (rộng 2247km2) của BỒ Đào Nha nầm trong Đại Tây d­ương, cách lục địa gần 1.000 km và 1.200 km về phía tây-nam và tây. Núi Pi-cô, cao 2.315 m, trên nhóm đảo A-dô-rét, là đỉnh núi cao nhất của BỒ Đào Nha. Ở vùng An-đô-rét chịu ảnh h­ưởng động đất mạnh. Sông chính Ta-gút, 1.007 km; Đu-e-rô, 938 km; Goa-đi-a-na, 800 km

Khí hậu- Khí hậu nhìn chung ấm áp và ôn hòa. Miền Bắc có -khí hậu Đại Tây d­ơng ẩm. Miền nam có khí hậu Địa Trung Hải nóng và khô hơn (tháng Giêng nhiệt độ từ 8-11⁰ C, tháng Bảy từ 19-25oc):; l­ượng m­ưa trung bình từ l000-2500mm.

Kinh tế- Công nghiệp chiếm 36% nông nghiệp : 4%, dịch vụ 60% GDP.

1/5 lực l­ượng lao động làm nông nghiệp, như­ng sau cuộc cải cách ruộng đất trong những năm 70 của thế kỷ XX, nông nghiệp không đ­ược đầu tư hầu dẫn đến sản xuất giảm dần. Các loại cây trồng gồm lúa mì, ngô, nho, cà chua, khoai tây và bần Bồ Đào Nha không có khoáng sản. Ngành sản xuất bao gồm công nghiệp dệt, may mặc, giày dép, chế thực phẩm và các sản phẩm từ cây bần. Công nghiệp sản xuất thiết bị điện (điện năng sản xuất hàng năm đạt 32,839 tỷ kwh, nhiệt điện 55%, thủy điện: 45%, tiêu thụ điện: 31,92 tỷ kwh) và công nghiệp hóa dầu phát triển mạnh hơn. Ngành du lịch và tiền do người Bồ Đào Nha lao động ở nước ngoài gửi về là các nguồn thu ngoại tệ chính. Mặc dù kinh tế phát triển mạnh trong thời gian gần đây, nhưng Bồ Đào Nha vẫn là nước nghèo nhất Tây Âu. Xuất khẩu đạt 25 tỷ USD, nhập khẩu: 34,9 tỷ USD, nợ nước ngoài: 13,1 tỷ USD

Văn hóa - xã hội - Số ng­ười biết đọc, biết viết chiếm 90% năm: trên 90%, nữ: 80%.

Giáo dục bắt buộc hệ 9 năm, miễn phí cả ở trư­ờng công và trường t­ư cả nư­ớc có 18 tr­ường đại học, Tr­ường Đại học Coi-im-bra (Coimbra) đư­ợc thành lập từ thế kỷ XIII. Chăm sóc sức khỏe cho công dân đ­ược Nhà nước bảo trợ, so với cộng đồng châu Âu thì Bồ Đào Nha là nư­ớc kém phát trển. Tuổi thọ trung bình đạt 75,88 tuổi, nam: 72,51 và nữ: 79,46 tuổi. Những danh thắng nổi tiếng dành cho du lịch, nghỉ ngơi và giải trí: Khu phố cổ ở Li-xbon, bãi biển An-ga-vơ, đảo Ma-đê-i-ra, đảo A-đô...

Lịch sử - Từ thế kỷ VIII, miền bắc của Bồ Đào Nha phải chống lại sự thâm nhập của đạo Hồi thì Bắc Phi vào bán đảo I-bê-li-a. Công cuộc tái chinh phục Bồ Đào Nha của những ngư­ời Hồi giáo diễn ra chậm. Bồ Đào Nha trở thành v­ương quốc, năm 1139, và công bố ranh giới lãnh thổ vào năm 1270. Trong thế ky XV (từ năm 1416), Bồ Đào Nha là một quốc gia th­ương mại phồn vinh. Hoàng tử Hen-ry (1394-1460) đỡ đầu một đoàn thám hiểm Bồ Đào Nha đến vùng bờ biển Tây Phi. Đến giữa thế kỷ XVI, Bồ Đào Nha đã đặt các nền móng của một đế chế thuộc dịa rộng lớn tại Bra-xin, châu Phi và châu Á

Năm 1580, triều đại A-vít sụp đổ, ngai vàng của Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha hợp nhất làm một. Sau cuộc cách mạng năm 1640, dòng họ Bra-gan-da của Bồ Đào Nha đăng quang. Trong thế kỷ XVII và XVIII tuy sức mạnh giảm sút, nh­ưng Bồ Đào Nha vẫn còn duy trì dược nhiều thuộc địa lớn. Năm 1807, hoàng tộc Bồ Đào Nha chạy sang Bra-xin để tránh cuộc chiến tranh xâm lược của Na-pô-lê-ông (Hoàng đế Pháp 1769-1821). Đến năm 1821 vua Giôn.VI mới quay trở lạì Bồ Đào Nha. Trong thời gian ông vàng mặt, Ở Bồ Đào Nha đã công bố Hiến pháp tự do (1820). Các vấn đề triều chính phức tạp bắt đầu nổi lên từ khi con trai của vua Giôn VI là Pê-dơ-rô chính thức công bố cho Bra-xin độc lập vào năm 1822 và các vấn đề này vẫn tiếp tục tồn tại trong cuộc nội chiến từ năm 1832 đến năm 1834 giữa những ng­ười theo Hiến pháp tự do ủng hộ con gái của Pê-đơ-rô, là nữ hoàng Ma-ri-a II, vẫn những ngư­ời theo chính thể chuyên chế của vua Mi-gu-en, anh trai của Pê-đơ-rô. Đất nư­ớc vẫn ở trong tình trạng mất ổn định cho đến quá như ra sau thế kỷ XIX. Quyền lực tại châu Phi của Bồ Đào Nha vẫn đ­ược khẳng định, mặc dù Bồ Đào Nha không đủ sức giành thêm bất kỳ lãnh thổ nào trong cuộc tranh giành quyết liệt tại dây.

Chế độ quân chủ bị lật đổ năm 1910, nh­ng nư­ớc cộng hòa Bồ Đào Nha vẫn ch­ưa ổn định. Quân đội giành đư­ợc quyền lực vào năm 1926. Từ 1932 đến 1968, dư­ới chế độ độc tài của Thủ t­ướng An-tô-ni-ô Sa-la- da - một viên t­ướng (1889-1970), ổn định đã đạt đ­ược, như­ng phải trả giá rất đàt. Bồ Đào Nha trở thành n­ước chỉ có một đảng duy nhất nắm quvền. Các cuộc chiến tranh thuộc địa tốn kém diễn ra dai dẳng khi Bồ Đào Nha tìm cách ngăn chặn phong trào độc lập ở Ăng-gô-la và Mô- dăm-bích. Trong năm 1974, đă xảy ra cuộc đảo chính của phái quân sự cánh tả nhằm đ­a chủ nghĩa Mác vào Bồ Đào Nha. Các lãnh tụ của cuộc đảo chmh này đã công nhận quyền độc lập của các thuộc địa ở châu Phi. Tuy nhiên, trong các cuộc bầu cử năm 1976, cánh tả đã thất bại. Cùng việc chuyển từ chế độ đơc tài sang chế độ dân chủ, chế độ dân sự cũng đ­ược thiết lập trở lại và bằng việc triệt tiêu nhà n­ớc đế quốc, ban hành Hiến pháp mới năm 1982 và trở thành thành viên của Cộng đồng châu âu (1986), Bồ Đào Nha tăng c­ường mối quan hệ với những thành viên còn lại của châu lục này.