TỔNG QUAN

Những thông tin cơ bản

Tổng quan

Thể chế nhà nước – Theo thể chế Cộng hoà tổng thống, chế độ một viện (từ năm 1994).

Hiến pháp thông qua ngày 6 tháng Mười Một năm 1994.

Có 2 vùng và một vùng tự trị.

Tác – dích – ki – xtan độc lập năm 1991. Cơ quan lập phpá gồm 181 thành viên và tổng thống được bầu bằng tuyển cử phổ thông đầu phiếu, nhiệm kỳ 5 năm.

Địa lý – Thuộc Trung Á, nằm trong dãy Thiên Sơn và một phần của dãy Pa – mia. Đỉnh cao nhất là Gác – mô, 7.495m. Vùng đất thấp qua ntrọng nhất là vùng thung lũng Phơ - ga – na, nằm ở phía tây bắc đất nước.

Khí hậu: Độ cao lớn cùng vị trí nằm sâu trong lục địa châu Á khiến khí hậu Tác – dích – ki – xtan mang tính lục địa khắc nghiệt. Thung lũng Phơ - ga – na có khí hậu cận nhiệt đới.

Kinh tế – Công nghiệp chiếm 35%, nông nghiệp 25% và dịch vụ: 40% GDP.

Sản xuất bông là ngành kinh tế chủ đạo. Các ngành nông ngihệp káhc là trồng cây ăn quả, trồng rau và chăn nuôi gia súc.

Khoáng sản gổm có than, khí tự nhiwn, quặng sắt, dầu mỏ, chì, kẽm, u –ra – ni – um và thuỷ điện. Công nghiệp gồm có ngành dệt và dệt thảm, sản xuất nhôm, kẽm, chì, hoá chất, phân bón, xi măng, dầu thực vật, máy cắt kim loại, tủ lạnh, máy lạnh; sản xuất điện năng đạt 13,555 tỷ kWh, thuỷ điện chiếm 95,91%, tiêu thụ điện 12,555 tỷ kWh. Nền kinh tế tập trung, chủ yếu thuộc sở hữu nhà nước. Hiện Tác – dích – ki – xtan đang chuyển dần sang nền kinh tế thị trường, nhưng những cải cách tiến hành chậm chạp. Từ năm 1998, nền kinh tế có chuyển biến, nhịp độ tăng trưởng đạt 3,8%; lạm phát giảm. Xuất khẩu đạt 740 triệu USD, nhập khẩu: 810 triệu USD; nợ nước ngoài1 tỷ USD.

Văn hoá - xã hội - Số người biết đọc, biết viết đạt 98%, nam: 99%, nữ 97%. Tuổi thọ trung bình đạt 64,28 tuổi, nam: 61,15, nữ: 67,7 tuổi.

Những danh thắng dành cho du lịch, nghỉ ngơi và giải trí: viện bảo tàng lịch sử và nghệ thuật, nhà hàng trà Rô - khát, khu vực cấm săn bắn nguyên thuỷ Ra – mát….

Lịch sử – Khu vực của người Tác – dích, vốn là một bộ tộc người I –ran, đã bị sáp nhập vào đế quốc Ba Tư cho đến thế kỷ VIII, tức là khi những người Ả - Rập mở rộng ảnh hưởng của họ sang hầu hết khu vực của người Tác – Dích.

Từ thế kỷ X, người Thổ Nhĩ Kỳ từ phía bắc đã gây ảnh hưởng đến người Tác – dích – ki – xtan. Trong thế kỷ XIII, người Tác – dích – ki – xtan bị người Mông cổ chinh phục và trở thành một bộ phận của Đế quốc Ti – mua. Trong thế kỷ XIX, phần lớn người Tác – dích buộc phải trung thành với Hãn người U – dơ - bếch của tiểu quốc Bu – kha – ra. Trong những năm từ 1860 đến 1868, Tác – dích – ki – xtan bị nước Nga Sa Hoàng sáp nhập. Sau cách mạng tháng Mười Nga năm 1917, năm 1920, Hồng quân Liên Xô tiến vào Tác – dích – ki – xtan, Tác – dích – ki – xtan trở thành nước cộng hoà tự trị trong nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Xô Viết U – dơ -bếch – ki – xtan (1924). Năm 1929, tách thành một nước cộng hoà trong liên bang Xô Viết. Sau cuộc chính biến không thành của nhóm các đảng viên cứng rắn thuộc đảng cộng sản Liên Xô ở Mát – xcơ - va (tháng Chín năm 1991), Tác – dích – ki – xtan tuyên bố độc lập và đã được quốc tế công nhận khi Liên Xô tan rã.

Ngày 24 tháng Mười Một nă m1991, tổ chức tuyển cử bầu ông Ra – khơ - môn Na – bi –ép làm tổng thống dân cử đầu tiên. Sự tranh chấp quyền lực giữa các lực lượng đối lập, nhất là giữa chính quyền và phe hồi giáo đối lập đã dẫn đến nội chiến năm 1992, khiến tổng thống R. Na – bi – ép buộc phải từ chức và Chủ tịch Xô viết tối cao đứng đầu nhà nước. Ngày 6 tháng Mười Một nă m1994, bầu cử tổng thống mới, ông E – ra – khơ - mô - nốp trúng cử và bầu cử quốc hội tháng Hai năm 1995. Nội chiếm giảm, các bên đi vào thương lượng hoà hợp, hoà giải. Ngày 23 tháng Mười Hai năm 1996, tại Mát – xcơ - va hai bên đã ký hiệp định hoà bình, chất dứt cuộc nội chiến kéo dài 5 năm. Cũng tại Mát – xcơ - va, hai bên cũng đã ký hiệp định hoà giải dân tộc dưới sự bảo trợ của Liên hợp quốc vào năm 1997.