Từ 5 năm nay, thủy sản luôn là một trong năm mặt hàng xuất khẩu hàng đầu của Việt Nam tại thị trường châu Phi. Năm 2012, Việt Nam đã  xuất khẩu nhóm hàng thủy sản sang 25 quốc gia châu Phi với kim ngạch đạt gần 150 triệu USD, tăng 38% so với năm 2011. Trong quý 1 năm 2013, giá trị xuất khẩu hàng thủy sản sang khu vực châu Phi đạt 30,3 triệu USD, tăng 15% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhu cầu nhập khẩu thủy hải sản của các quốc gia châu Phi

Theo số liệu của WTO, năm 2011, tổng kim ngạch nhập khẩu thủy hải sản của toàn bộ 54 quốc gia châu Phi là 3,66 tỷ USD. Các sản phẩm nhập khẩu gồm cá, các loài giáp xác và nhuyễn thể dưới dạng tươi, đông lạnh, hun khói, sấy và chế biến sâu.

Ai Cập: Nhu cầu tiêu thụ cá của Ai Cập trong những năm gần đây khoảng 2 triệu tấn/năm, trong đó nhập khẩu khoảng 330.000 tấn với kim ngạch khoảng 550 triệu USD. Ai Cập là thị trường xuất khẩu hải sản lớn nhất của Việt Nam tại châu Phi. Những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu mặt hàng này đã tăng liên tục, đạt 79,6 triệu USD năm 2012, tăng 33% so với năm 2011 (chủ yếu là cá basa và tôm). Cá là một trong những món ăn truyền thống của người Ai Cập trong những ngày lễ tết. Người Ai Cập rất ưa chuộng và coi đây là một món ăn thánh thiện và mang lại may mắn cho mình.

Các loại cá nhập khẩu chủ yếu gồm: cá thu – mackerel (180.000 tấn), sardines (50.000 tấn), cá trích – herring (40.000 tấn), cá bống bạc (25.000 tấn), cá tuyết (15.000 tấn), cá basa (12.000 tấn). Dự báo nhu cầu nhập khẩu sẽ tăng 10 – 12 % mỗi năm trong vòng 5 năm tới do dân số tăng, các nhà máy chế biến cá hộp tiếp tục được xây dựng và lượng khách du lịch nước ngoài đến Ai Cập tăng nhanh.

Ni-giê-ria: Theo số liệu của Cục thống kê Nigeria, hàng năm, nhu cầu tiêu thụ cá của nước này vào khoảng 1,4 triệu tấn trong khi đó sản xuất trong nước chỉ đáp ứng được 50% nhu cầu tiêu dùng. Việc thu nhập bình quân đầu người của Nigeria tăng trong thời gian qua khiến cho sức mua tại thị trường này cũng tăng mạnh. Năm 2011, kim ngạch nhập khẩu thủy hải sản của Nigeria đạt mức cao kỷ lục 1,9 tỷ USD. Các loại cá nhập khẩu chính gồm cá thu, cá sardine, cá merlu, cá trích, cá tuyết, cá da trơn, tôm... dưới dạng đông lạnh hoặc xấy khô, hun khói.

Mauritius: Mặc dù là một quốc đảo song nước này cũng nhập khẩu nhiều thủy hải sản để tái xuất sang các nước châu Phi khác. Năm 2011, tổng kim ngạch nhập khẩu cá, các loại nhuyễn thể và giáp xác của Mauritius đạt 363 triệu USD.

Bờ Biển Ngà: Năm 2011, tổng kim ngạch nhập khẩu thủy hải sản của nước này vào khoảng 330 triệu USD. Cùng với gạo, cá là thức ăn hàng ngày không thể thiếu của người dân quốc gia này.

Ghana: Cũng là thị trường nhập khẩu nhiều thủy hải sản tại châu Phi với tổng kim ngạch đạt 240 triệu USD năm 2011. Các mặt hàng nhập khẩu chính bao gồm cá filet đông lạnh, hun khói, sấy khô; nhuyễn thể và các loại giáp xác. Hàng thủy sản Việt Nam mới bắt đầu thâm nhập thị trường này từ hai năm trở lại đây với kim ngạch còn khá khiêm tốn.

Nam Phi: Theo số liệu Bộ Công Thương Nam Phi, trung bình mỗi năm, Nam Phi nhập khẩu khoảng 200.000 tấn thuỷ hải sản với kim ngạch khoảng 110 triệu USD. Các loại cá nhập khẩu chính  gồm cá hồi, cá lưỡi trâu, cá bơn, cá ngừ, tôm…

Tuy-ni-di: Kim ngạch nhập khẩu thủy hải sản trong đó có cá da trơn và tôm đông lạnh đạt 66 triệu USD năm 2011. Ngoài phục vụ tiêu dùng trong nước, Tuy-ni-di còn là điểm trung chuyển nhóm hàng thủy hải sản sang nước láng giềng Libi (quốc gia có hoạt động XNK vẫn bị ảnh hưởng bởi cuộc nội chiến và cấm vận).

An-giê-ri: Năm 2011, kim ngạch nhập khẩu hàng thủy hải sản của An-giê-ri đạt 50 triệu USD. Xu hướng tiêu thụ mặt hàng thủy hải sản tại quốc gia này đang ngày càng tăng cùng với mức thu nhập của người dân được cải thiện (nhờ giá xuất khẩu dầu lửa tăng).

Tình hình xuất khẩu thủy hải sản của Việt Nam sang thị trường châu Phi

Các nước châu Phi nhập khẩu nhiều thủy sản của Việt Nam nhất năm 2012 gồm Ai Cập (79,6 triệu USD), Tuy-ni-di (11,16 triệu USD), Nigeria (11 triệu USD), An-giê-ri (9,5 triệu USD), Cameroon (7,1 triệu USD), Libi (6,5 triệu USD), Ma-rốc (4,2 triệu USD), Nam Phi (3,7 triệu USD), Kenya (2,8 triệu USD), Mauritius (2,4 triệu USD), Sudan (2,2 triệu USD), Congo (2 triệu USD)… Các mặt hàng xuất khẩu của Việt Nam sang thị trường châu Phi chủ yếu gồm cá tra, cá basa, tôm đông lạnh, tôm nõn và cá ngừ.

Các nước như An-giê-ri, Ma-rốc, Nigeria, Nam Phi… chủ yếu nhập khẩu cá tra phi-lê đông lạnh. Mặt hàng tôm cũng đã có mặt tại thị trường châu Phi nhưng với số lượng và giá trị còn nhỏ bé.

Các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang từng bước xây dựng được thương hiệu cá tra, cá ba sa Việt Nam ngon, sạch, dễ bảo quản, chế biến tại khu vực thị trường này. Các sản phẩm thủy hải sản của Việt Nam đã được bày bán rộng rãi tại các siêu thị lớn nhỏ của Ai Cập…( còn nữa)