Vào đầu quý III/2014, chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ đã phải điều chỉnh lại mức dự báo tăng trưởng của cả năm. Giờ đây khi mà năm 2015 đã trôi qua được một quý, tình hình vẫn chưa cho thấy dấu hiệu sáng sủa hơn.
Những con số không mong đợi
Theo số liệu của Viện Thống kê Thổ Nhĩ Kỳ, tăng trưởng GDP quý IV/2014 của nước này là 2,6%. Cũng theo số liệu được thống kê được đưa ra vào ngày 31/3, tăng trưởng GDP của Thổ Nhĩ Kỳ trong cả năm 2014 là 2,9%. Đây là con số thấp hơn cả mức đã được điều chỉnh, khi chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ từng phải hạ dự báo tăng trưởng từ 4% xuống còn 3,3% vào đầu quý III/2014.
Giá trị gia tăng của ngành nông nghiệp giảm khoảng 2%, tổng đầu tư giảm 1,3% trong khi tổng thu nhập quốc gia cũng giảm 23 tỷ USD trong năm 2014. Chi tiêu của các hộ tiêu dùng tăng 1,3%, và khoảng 1,9% trong mức tăng 2,9% của GDP tới từ xuất khẩu. Tuy nhiên, việc xuất khẩu khởi sắc trong năm 2014 vẫn không đủ để giúp GDP của Thổ Nhĩ Kỳ tăng như dự kiến, trong khi đồng nội tệ của Thổ Nhĩ Kỳ đã mất giá mạnh, tới hơn 15% giá trị so với đồng đô la Mỹ.
Theo những thống kê mới được công bố này, thu nhập quốc gia của Thổ Nhĩ Kỳ chỉ còn 800 tỷ USD và thu nhập đầu người đã giảm từ 10.822 USD trong năm 2013 xuống còn 10.404 USD trong năm 2014. Đây rõ ràng là những số liệu tạo sự bi quan và nhiều doanh nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ đã kêu gọi Chính phủ có sự thay đổi để cứu vãn tình hình.
Trên tờ Dunya, giáo sư kinh tế Taner Berksoy đã nhận định: "Nếu GDP trong quý đầu tăng chậm thì sẽ khó có cơ hội cho một sự phục hồi thần tốc trong những quý sau. 2015 sẽ là một năm mà Thổ Nhĩ Kỳ tăng trưởng thấp hơn tiềm năng thực sự. Kể từ năm 2011, GDP đã tăng chậm và đất nước này vốn đã đang tụt lại sau mức phát triển mà đáng ra nó có thể đạt được”.
Chính trị ảnh hưởng tới kinh tế
Người đứng đầu Liên đoàn các Phòng Thương mại và Công nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ (TOBB) - ông Rifat Hisarcikhoglu đã lên tiếng cảnh báo về việc nền kinh tế rơi vào "bẫy thu nhập trung bình". Đây là cụm từ dùng để mô tả tình trạng phát triển kinh tế của một quốc gia chững lại sau khi đạt đến một mức thu nhập bình quân nhất định và không thể vượt qua ngưỡng đó. Ồng Hisarcikhoglu dẫn chứng: "Trong giai đoạn từ năm 2003 tới 2007, tốc độ tăng trưởng GDP là 6,9% còn thâm hụt tài khoản vãng lai tính theo GDP ở mức trung bình khoảng 4,5%. Kể từ năm 2010 cho đến năm 2014, mức tăng trưởng GDP trung bình chỉ còn 5,4%. Tổng thu nhập quốc gia vẫn giậm chân tại chỗ kể từ năm 2008. Thu nhập bình quân đầu người không hề tăng lên, trong bối cảnh mà không biện pháp cải cách kinh tế nào được đưa ra. Chúng ta cần dừng việc tranh cãi vô nghĩa lại và tập trung vào cải cách".
Suy nghĩ của ông Hisarcikhoglu cũng được nhiều chuyên gia kinh tế khác ủng hộ. Cựu chủ tịch của một trong những tổ chức kinh doanh hàng đầu Thổ Nhĩ Kỳ TUSIAD là ông Tuncay Ozilhan cũng thể hiện sự không hài lòng với tình hình kinh tế trong nước. Theo ông Ozilhan, tốc độ tăng trưởng GDP chậm là do chủ ý của Chính phủ, nhằm giảm thâm hụt tài khoản vãng lai: "Hiện tỷ lệ thất nghiệp đã vượt quá 10%. Thâm hụt tài khoản vãng lai càng cao thì Chính phủ càng muốn hãm phanh nền kinh tế. Khi mà thâm hụt tài khoản vãng lai giảm thì cả nền kinh tế sẽ đạt trạng thái cân bằng. Tuy nhiên chính tại trạng thái đó, tỷ lệ thất nghiệp lại tăng lên. Do vậy, cần có thêm nhiều nguồn đầu tư để hỗ trợ làm giảm tài khoản thâm hụt vãng lai bởi như hiện tại là không đủ”.
Song những biện pháp cải cách cần thiết nếu có sẽ phải đợi tới sau đợt bầu cử vào tháng 6/2015. Ông Ozilhan cho biết: "Hiện chính trị đang được ưu tiên hơn kinh tế, dù điều ngược lại mới quan trọng. Hiện ai cũng tập trung vào cuộc bầu cử, và sau khi có kết quả, còn chưa thể chắc Phó Thủ tướng Ali Babacan sẽ tiếp tục lãnh đạo bộ phận kinh tế. Chúng ta không thể nói trước được điều gì sẽ xảy ra". Trạng thái chờ đợi kết quả bầu cử khiến các giao dịch của Thổ Nhĩ Kỳ cũng chậm lại. Chủ tịch Hiệp hội Gỗ Istanbul - ông Halit Aksay khẳng định rằng giờ đây hầu hết các doanh nghiệp đều trong trạng thái chờ đợi kết quả cuộc bầu cử và những bước đi sau đó của Chính phủ. Với tình hình hiện tại, nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ khó có khả năng sớm khôi phục ngay trong năm 2015 như mong muốn của Chính phủ nước này.
