Tại buổi Tọa đàm về Thúc đẩy thương mại nông sản Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Bộ Công Thương tổ chức ngày 18/02/2016, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Trần Thanh Nam cho biết: “Hiện nay, Việt Nam chưa khai thác hết tiềm năng của ngành nông nghiệp cũng như chưa khai thác hết lợi thế của hội nhập. Vì vậy, kim ngạch xuất khẩu nông sản chưa cao, khả năng cạnh tranh thấp, giá xuất khẩu không ổn định, thường xuyên biến động, các mặt hàng xuất khẩu còn nghèo nàn, chưa đa dạng”.
Do đó, “việc phối hợp giữa hai bên để tháo gỡ kịp thời rào cản, tạo mạng lưới thông tin về nông lâm thủy sản thông suốt, mở rộng thị trường và đa dạng các hình thức xuất khẩu… là rất cần thiết”, Thứ trưởng Nam nói.
Bên cạnh đó, những rào cản về kỹ thuật và thương mại cũng là khó khăn không nhỏ đối với các doanh nghiệp Việt Nam gần đây như: thuế chống bán phá giá tăng cao đối với cá tra, các yêu cầu của Chương trình thanh tra cá da trơn theo Farmbill 2014 có hiệu lực từ tháng 03/2016...
Bởi vậy, trước khi xuất khẩu cần xác định rõ thị trường, nhận diện những cơ hội cũng như rào cản từ thị trường đó thì nông sản Việt mới mong “thắng lớn” trong năm 2016. Cụ thể, những thị trường chủ lực cần lưu ý đó là:
Năm 2016, thị trường nội địa Hoa Kỳ sẽ tăng mạnh và dự báo sẽ vẫn tiếp tục có nhu cầu ổn định đối với hàng hóa của Việt Nam, như: hạt điều, hạt tiêu, cà phê và sản phẩm mây tre, cói, thảm. Đây cũng là thị trường tiêu thụ lớn cao su, chè và rau quả Việt Nam.
Tại buổi Tọa đàm về Thúc đẩy thương mại nông sản Việt Nam do Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Bộ Công Thương tổ chức ngày 18/02, ông Đào Trần Nhân, Tham tán Công sứ Thương mại tại Hoa Kỳ cho hay, Hoa Kỳ là một trong những thị trường nông sản trọng điểm của Việt Nam, nhưng đây cũng là thị trường nổi tiếng với các vụ kiện chống bán phá giá, trợ cấp và xây dựng nhiều rào cản với mặt hàng nông sản của Việt Nam.
Vì vậy, trong năm 2016, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có kế hoạch tổ chức đàm phán tháo gỡ khó khăn vướng mắc đối với cá tra và mở rộng thị trường xuất khẩu đối với sản phẩm chè tại Hoa Kỳ.
Bên cạnh đó, đối với nhiều mặt hàng, phía Hoa Kỳ muốn mỗi sản phẩm khi đặt trên bàn ăn đều có một mã vạch mà khách hàng có thể dùng thiết bị thông minh để tìm ra được tỉnh nào, huyện nào, thậm chí là nông trại số mấy đã nuôi con cá đó. Đây là việc rất khó làm và tốn kém trong việc thực hiện.
Một thị trường đáng lưu tâm đối với nông sản Việt đó là Úc. Úc là thị trường “tiềm năng, nhưng đầy thách thức” do quốc gia này có quy định ngặt nghèo nhất về vệ sinh an toàn thực phẩm và dùng các quy định này làm rào cản thương mại để bảo hộ nền nông nghiệp trong nước.
Mãi đến 17/04/2015, trái vải của Việt Nam là mặt hàng nông sản tươi đầu tiên được Úc cấp phép và cũng sẽ là mặt hàng dẫn đường cho nhiều nông sản khác như xoài và thanh long sắp tới. Nhưng rào cản về chất lượng tại Úc là rất cao.
Theo Thương vụ Việt Nam tại Úc, giá vải cao và khó cạnh tranh với nhiều nông sản khác có mặt tại Úc. Nếu như ở Thái Lan chỉ mất 0,3 USD/kg cho chi phí chiếu xạ, thì ở Việt Nam là 0,5 đến 0,8 USD/kg. Chi phí vận chuyển hàng không của Thái Lan chỉ là 1,6 USD/kg thì Việt Nam là 2,6 USD/kg.
Không chỉ lo ngại về giá cả và chất lượng, Úc còn đang dựng lên nhiều rào cản thương mại “trá hình” và rất “tinh vi” đối với con tôm đông lạnh của Việt Nam với quy định ngặt nghèo tới mức mà phòng thí nghiệm hiện đại của doanh nghiệp hàng đầu trong ngành tôm là Minh Phú cũng không xét nghiệm ra. Do đó, nhiều doanh nghiệp đã phải chuyển hướng xuất khẩu tôm đã qua chế biến sang Úc.
Với thị trường chủ lực châu Âu, Hiệp định thương mại tự do với EU đã kết thúc đàm phán và mở ra cơ hội cho ngành nông nghiệp Việt Nam khi 90% hàng hóa vào thị trường này được hưởng mức thuế suất 0%. Những mặt hàng chiếm thị phần xuất khẩu lớn nhất trong các mặt hàng nông sản Việt Nam xuất khẩu sang thị trường EU là: cà phê, thủy sản, gỗ và sản phẩm gỗ.
Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là những rào cản phi thuế quan như chất lượng, an toàn thực phẩm, nguồn gốc xuất xứ do thị trường này đặt ra. Một số ngành hàng như chè, rau quả, thủy sản vẫn vấp phải ngưỡng tồn dư thuốc bảo vệ thực vật khá cao; gỗ phải đáp ứng sự minh bạch về nguồn gốc...
Trong khi đó, đối với ASEAN, 2016 là năm sẽ tiến tới một khu vực thị trường chung với việc tự do hóa lưu chuyển hàng hóa trong khu vực với mức thuế bằng 0%. Một số mặt hàng chính xuất khẩu sang thị trường này là: thủy sản, rau quả, chè, gạo, gỗ, cao su. Để thắng lớn tại thị trường này, ngành nông nghiệp cần hỗ trợ, tăng cường năng lực sản xuất, chế biến cho người nông dân cũng như các doanh nghiệp xuất khẩu, nhất là về chất lượng, bao bì, mẫu mã... phù hợp với việc mở rộng thị trường tiềm năng cho một số sản phẩm nông, lâm, thủy sản có khả năng cạnh tranh.
Với thị trường Trung Quốc, đây là thị trường quan trọng vì tăng trưởng mạnh năm 2015 trong khi hầu hết các thị trường nhập khẩu khác của Việt Nam đều giảm. Tuy vậy, bất lợi của hầu hết nông sản Việt Nam là sự phụ thuộc quá lớn khi xuất khẩu sang thị trường này. Theo định hướng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, trong thời gian tới, Bộ sẽ chủ động đề xuất đàm phán với phía Trung Quốc để tạo điều kiện giao thương giữa doanh nghiệp hai nước nhằm thúc đẩy xuất khẩu cả tiểu ngạch và chính ngạch, đa dạng hóa thị trường, mở cửa thị trường để giảm phụ thuộc, tránh rủi ro cho người nông dân và doanh nghiệp.
