Cùng với sự mở rộng của quy mô ngoại thương, nhu cầu nhập khẩu hàng nông sản của Trung Quốc cũng có sự tăng trưởng đáng kể để phục vụ thị hiếu và nhu cầu tiêu dùng ngày càng cao của người dân Trung Quốc.
Năm 2012, quy mô ngoại thương của Trung Quốc đã lần đầu tiên vượt Mỹ, trở thành quốc gia có kim ngạch xuất nhập khẩu lớn nhất thế giới đạt trên 3.866 tỷ USD. Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp Trung Quốc, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu nông sản của Trung Quốc năm 2012 đạt 175,7 tỷ USD, trong đó xuất khẩu đạt 63,2 tỷ USD, nhập khẩu đạt 112,4 tỷ USD, thâm hụt thương mại nhóm hàng này là 49,1 tỷ USD. Những con số trên đã là một minh chứng cụ thể cho tiềm năng thị trường hàng nông sản tại Trung Quốc và điều này càng được khẳng định hơn thể hiện qua tỷ trọng trong tổng kim ngạch nhập khẩu của nhóm hàng này lên đến 5,96%.
Các sản phẩm nông sản được Trung Quốc nhập khẩu chủ yếu gồm: ngũ cốc, bông và đường ăn, các loại hạt có dầu và dầu thực vật, rau quả và trái cây, sản phẩm gia súc gia cầm. Theo đó, nhóm hàng có liên qua trực tiếp đến an ninh lương thực luôn đóng vai trò chủ chốt trong hoạt động nhập khẩu, cụ thể nhập khẩu mặt hàng ngũ cốc lên đến 13,9 triệu tấn tăng 156,7% về lượng, kim ngạch nhập khẩu đạt 4,7 tỷ USD tăng 134,2. Riêng mặt hàng thóc lúa và gạo Trung Quốc nhập khẩu 2,369 triệu tấn tăng tới 296,2%. Tính đến hết tháng 9 năm 2013, cơ cấu nhập khẩu nhóm hàng này vẫn không có sự thay đổi và được dự báo sẽ tiếp tục duy trì mức tăng trưởng trong thời gian tới.
Tỷ giá đồng Nhân dân tệ ngày càng tăng đã trở thành nhân tố khiến cho giá gạo sản xuất trong nước của Trung Quốc tăng theo, từ đó, lợi thế về giá của gạo nhập khẩu đã vượt qua giá gạo sản xuất trong nước, đặc biệt là gạo Việt Nam do giá thành sản xuất thấp và liên tục tăng sản lượng trong 2 năm qua. Theo thống kê của Hải quan Trung Quốc, năm 2012 Trung Quốc nhập khẩu gạo chủ yếu từ Việt Nam (chiếm 66,7%), Pakistan (chiếm 25%) và Thái Lan (chiếm 7,6%). Gạo nhập khẩu của 3 thị trường này chiếm tới 99,3% tổng lượng gạo nhập khẩu của Trung Quốc.
Những năm gần đây, Trung Quốc đã nổi lên trở thành một trong các thị trường xuất khẩu nông sản quan trọng của Việt Nam với kim ngạch tăng trưởng bình quân 3 năm gần đây (từ năm 2010 đến 2012) đạt 35,9% và chiếm tỷ trọng 33,9% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam với thế giới.
Các mặt hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc gồm: rau quả, nhân điều, cà phê, chè các loại, gạo, cao su, sắn và các sản phẩm từ sắn. Năm 2012, kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng này sang Trung Quốc đạt trên 4,33 tỷ USD tăng 17,37%. Đặc biệt trong nhóm này mặt hàng gạo và cà phê có mức tăng đột biến cả về lượng lẫn kim ngạch, cụ thể: cà phê tăng 106,1% về lượng và 145,08% về kim ngạch (đạt 130,3 triệu USD), mặt hàng gạo tăng 574,9% về lượng và 459,1% về kim ngạch (đạt 898,4 triệu USD).
Hiện nay, Trung Quốc là thị trường xuất khẩu trọng điểm, đối tác thương mại hàng đầu của Việt Nam với kim ngạch thương mại song phương năm 2012 đạt 41,1 tỷ USD. Tính riêng 10 tháng đầu năm 2013, kim ngạch thương mại Việt Nam – Trung Quốc đã đạt 41,07 tỷ, gần tương đương với cả năm 2012, dự báo kim ngạch thương mai hai chiều cả năm 2013 sẽ đạt xấp xỉ 50 tỷ USD.
Với chính sách tăng cường và mở rộng quy mô nhập khẩu của Trung Quốc trong thời tới, đồng thời tận dụng và phát huy lợi thế bổ sung lẫn nhau trong cơ cấu hàng nông sản giữa hai nước cũng như vị trí địa lý gần gũi thuận tiện cho vận tải, hàng nông sản của Việt Nam được dự báo sẽ có rất nhiều cơ hội để thâm nhập và tăng cường thúc đẩy xuất khẩu vào thị trường lớn với 1,3 tỷ dân như Trung Quốc với các mặt hàng nông sản có thế mạnh truyền thống như: cao su, hoa quả nhiệt đới, cà phê, chè, gạo, sắn và các sản phẩm từ sắn...
Ngoài ra, tại Kỳ họp lần thứ 8 Ủy ban Hợp tác Kinh tế Thương mại Việt Nam – Trung Quốc tổ chức tại Hà Nội vào tháng 4 năm 2013, Bộ Công Thương Việt Nam và Bộ Thương mại Trung Quốc đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác song phương trong lĩnh vực thương mại hàng nông sản, đây là tiền đề và cơ sở quan trọng để góp phần thúc đẩy hơn nữa hợp tác song phương và tạo môi trường pháp lý ổn định, minh bạch cho hàng nông sản của ta xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc một cách chính quy và bài bản.
